مقدمه
مدیریت پروژه‌های پیچیده در دنیای فناوری اطلاعات نیازمند روش‌هایی است که بتوانند به سرعت به تغییرات پاسخ دهند و تیم‌های توسعه را در جهت دستیابی به اهداف پروژه یاری کنند. روش‌های اجایل و اسکرام دو رویکرد مؤثر و محبوب در این حوزه هستند. این دو رویکرد با تأکید بر انعطاف‌پذیری، همکاری تیمی، و ارائه مستمر ارزش به مشتریان، به سازمان‌ها کمک می‌کنند تا پروژه‌های خود را با کیفیت بالا و در زمان مقرر به سرانجام برسانند. در این مقاله، به معرفی کامل این دو رویکرد می‌پردازیم و آن‌ها را با مثال‌های عملی و فنی توضیح می‌دهیم. همچنین به مزایا، چالش‌ها و اصول کلیدی هر دو روش پرداخته خواهد شد.
- پیشنهاد بررسی >>>> دوره های مدیریت پروژه هم آموز
اجایل (Agile) چیست؟
اجایل یک رویکرد مدیریت پروژه و توسعه نرم‌افزار است که بر انعطاف‌پذیری، همکاری تیمی، و تحویل مداوم محصول به مشتری تمرکز دارد. اجایل در پاسخ به محدودیت‌های مدل‌های سنتی توسعه نرم‌افزار، مانند مدل آبشاری (Waterfall)، شکل گرفت. در مدل آبشاری، تمامی مراحل توسعه باید به ترتیب انجام شود و بازگشت به مراحل قبلی دشوار و هزینه‌بر است. این امر می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی شود که در پایان پروژه مشخص می‌شوند و اصلاح آن‌ها نیازمند هزینه و زمان زیادی است.
اجایل با این دیدگاه مخالف است و به جای پیروی از یک فرآیند خطی، از چرخه‌های کوتاه و تکراری برای توسعه محصول استفاده می‌کند. این چرخه‌ها که به نام «اسپرینت» شناخته می‌شوند، معمولاً بین 1 تا 4 هفته طول می‌کشند. در پایان هر اسپرینت، تیم توسعه باید یک نسخه قابل تحویل از محصول را ارائه دهد که می‌تواند به‌طور مستقیم به مشتریان یا کاربران ارائه شود. این نسخه‌ها ممکن است نهایی نباشند، اما به تیم اجازه می‌دهند که بازخوردهای زودهنگام دریافت کنند و در مراحل بعدی توسعه از آن‌ها استفاده کنند.
- پیشنهاد بررسی >>>> آشنایی اولیه با اصول و مفاهیم WBS
چهار ارزش اصلی اجایل:
- افراد و تعاملات بالاتر از فرآیندها و ابزارها: به این معنا که تمرکز بر افراد و همکاری آن‌ها برای موفقیت پروژه مهم‌تر از ابزارها و فرآیندها است.
- نرم‌افزار کارا بالاتر از مستندسازی جامع: نرم‌افزاری که به درستی کار می‌کند، مهم‌تر از مستنداتی است که صرفاً روی کاغذ موجود است.
- همکاری با مشتری بالاتر از مذاکره درباره قرارداد: مشارکت مداوم مشتری در فرآیند توسعه مهم‌تر از پیروی از مفاد دقیق قرارداد است.
- پاسخ به تغییرات بالاتر از پیروی از برنامه: انعطاف‌پذیری و توانایی پاسخ به تغییرات در طول پروژه مهم‌تر از پیروی از یک برنامه ثابت است.
- پیشنهاد بررسی >>>> مدیریت چابک ( Agile )
دوازده اصل اجایل:
- اولویت دادن به رضایت مشتری: از طریق تحویل مستمر و زودهنگام نرم‌افزار با ارزش.
- پذیرش تغییرات: حتی در مراحل پایانی توسعه.
- تحویل مداوم نرم‌افزار کارا: در بازه‌های زمانی کوتاه (هفته‌ها تا ماه‌ها).
- همکاری مداوم کسب‌وکار و توسعه‌دهندگان: در طول پروژه.
- ساخت پروژه‌ها در اطراف افراد با انگیزه: و فراهم کردن محیط و پشتیبانی لازم.
- ارتباط چهره‌به‌چهره: به عنوان بهترین روش انتقال اطلاعات.
- نرم‌افزار کارا به‌عنوان معیار اصلی پیشرفت: پروژه.
- پایداری در توسعه: امکان حفظ سرعت توسعه در طولانی‌مدت.
- توجه مداوم به تعالی فنی و طراحی خوب: برای افزایش چابکی.
- سادگی: هنر بیشترین کار ممکن بدون اتلاف وقت.
- تیم‌های خودسازمانده: که به بهترین شکل نیازهای مشتری را تأمین کنند.
- تفکر و بهبود مداوم: از طریق بازتاب دوره‌ای عملکرد تیم.
مثال اجایل: توسعه یک اپلیکیشن تجارت الکترونیک
فرض کنید یک شرکت نرم‌افزاری تصمیم به توسعه یک اپلیکیشن تجارت الکترونیک گرفته است. این اپلیکیشن باید امکان مرور و خرید محصولات را به کاربران ارائه دهد. برای این پروژه، تیم توسعه از روش اجایل استفاده می‌کند. فرآیند توسعه با این روش به شرح زیر است:
تعیین اهداف و نیازها:
در مرحله نخست، تیم توسعه و مالک محصول با هم همکاری می‌کنند تا اهداف اصلی پروژه و نیازهای کاربران را مشخص کنند. به‌عنوان مثال، اهداف اولیه شامل امکان جستجوی محصولات، مشاهده جزئیات محصولات، افزودن به سبد خرید، و پرداخت آنلاین است.
- پیشنهاد بررسی >>>> تفاوت PMBOK و KANBAN
تقسیم پروژه به ماژول‌های کوچکتر:
پروژه به ماژول‌های کوچکتر تقسیم می‌شود که هر کدام از آن‌ها قابلیت‌های مشخصی را شامل می‌شود. برای مثال، ماژول‌های اصلی می‌تواند شامل «مدیریت حساب کاربری»، «جستجو و فیلتر محصولات»، «مدیریت سبد خرید» و «پرداخت آنلاین» باشد.
توسعه تدریجی و تحویل مداوم:
تیم توسعه کار خود را با ساخت و تکمیل یکی از ماژول‌ها آغاز می‌کند. برای مثال، در ابتدا ماژول مدیریت حساب کاربری ساخته می‌شود و به صورت نسخه بتا به کاربران ارائه می‌شود تا از آن بازخورد بگیرند.
با دریافت بازخورد از کاربران، تیم توسعه ماژول را بهبود می‌بخشد و تغییرات لازم را اعمال می‌کند. سپس به سراغ توسعه ماژول بعدی می‌روند و این چرخه تکرار می‌شود.
بازخورد مستمر و بهبود:
تیم به‌طور منظم از کاربران و مشتریان بازخورد می‌گیرد. این بازخوردها به تیم کمک می‌کند تا نیازهای واقعی کاربران را بهتر درک کند و محصول نهایی را بهبود بخشد. به‌عنوان مثال، اگر کاربران از رابط کاربری شکایت داشته باشند، تیم به سرعت تغییرات لازم را اعمال می‌کند.
- پیشنهاد بررسی >>>> کانبان ( Kanban )
تکرار و بهبود مداوم:
این فرآیند تکرار می‌شود تا تمام ماژول‌ها تکمیل و بهینه شوند. در نهایت، یک اپلیکیشن تجارت الکترونیک کامل و بهینه شده ارائه می‌شود که به‌طور کامل نیازهای کاربران را برآورده می‌کند.
مزایا و چالش‌های اجایل
- مزایا:
انعطاف‌پذیری بالا: اجایل به تیم‌ها اجازه می‌دهد تا به سرعت به تغییرات پاسخ دهند.
تحویل مداوم محصول: مشتریان به‌طور منظم نسخه‌های به‌روز شده محصول را دریافت می‌کنند.
تمرکز بر مشتری: همکاری مداوم با مشتریان باعث می‌شود که محصول نهایی بهتر با نیازهای آن‌ها منطبق باشد.
- چالش‌ها:
نیاز به همکاری مداوم: اجایل نیازمند همکاری و ارتباط مداوم بین تیم توسعه و مشتری است.
سازگاری با تغییرات: اگرچه اجایل انعطاف‌پذیر است، اما نیاز به سازگاری مداوم با تغییرات می‌تواند برای تیم‌ها چالش‌برانگیز باشد.
نیاز به مهارت‌های خودسازماندهی: تیم‌های اجایل باید بتوانند خودسازمانده باشند و مسئولیت‌های خود را به‌طور مستقل مدیریت کنند.
اسکرام (Scrum) چیست؟
اسکرام یکی از چارچوب‌های محبوب و کاربردی اجایل است که به‌طور خاص برای مدیریت پروژه‌های پیچیده طراحی شده است. اسکرام با ساختارهای مشخص و نقش‌های تعریف‌شده، به تیم‌ها کمک می‌کند تا به‌طور مؤثرتر کار کنند و پروژه‌ها را در زمان مقرر و با کیفیت بالا تحویل دهند. برای توضیح بهتر این چارچوب، از همان مثال توسعه اپلیکیشن تجارت الکترونیک استفاده می‌کنیم.
- پیشنهاد بررسی >>>> اسکرام بان ( Scrumban )
ساختار و نقش‌ها در اسکرام
تشکیل تیم اسکرام:
مالک محصول (Product Owner): مالک محصول شخصی است که مسئول تعیین نیازها و اولویت‌بندی آن‌ها است. او نماینده صدای مشتریان و کاربران نهایی است و وظیفه دارد تا اطمینان حاصل کند که تیم توسعه دقیقاً می‌داند چه چیزی باید توسعه داده شود.
اسکرام مستر (Scrum Master): اسکرام مستر مسئول اطمینان از این است که تیم به درستی از اصول اسکرام پیروی می‌کند و موانع را از سر راه تیم برمی‌دارد. او به تیم کمک می‌کند تا به‌طور مؤثر کار کند و مشکلات را سریعاً حل کند.
تیم توسعه (Development Team): تیم توسعه شامل توسعه‌دهندگان، طراحان و سایر متخصصان فنی است که وظیفه پیاده‌سازی و توسعه ویژگی‌های مختلف اپلیکیشن را بر عهده دارند.
برنامه‌ریزی اسپرینت (Sprint Planning):
پروژه به دوره‌های زمانی کوتاه به نام «اسپرینت» تقسیم می‌شود که هر کدام معمولاً دو تا چهار هفته طول می‌کشد. در ابتدای هر اسپرینت، تیم جلسه‌ای برگزار می‌کند تا وظایف و اهداف آن دوره را مشخص کند. برای مثال، هدف اسپرینت اول می‌تواند توسعه ماژول مدیریت حساب کاربری باشد.
در این جلسه، مالک محصول فهرستی از ویژگی‌ها و وظایف را ارائه می‌دهد و تیم توسعه با در نظر گرفتن زمان و منابع موجود، تصمیم می‌گیرد که کدام وظایف را در اسپرینت جاری انجام دهد.
- پیشنهاد بررسی >>>> ویرایش ششم استاندارد PMBOK
اجرا و جلسات روزانه (Daily Stand-ups):
در طول اسپرینت، تیم توسعه هر روز یک جلسه کوتاه به نام «استندآپ روزانه» برگزار می‌کند. این جلسات به تیم کمک می‌کند تا وضعیت پیشرفت کارها را مرور کند، مشکلات را شناسایی کند و تصمیمات لازم برای حل مشکلات را بگیرد.
در هر جلسه، اعضای تیم به ترتیب درباره پیشرفت خود، کارهایی که امروز انجام خواهند داد و مشکلاتی که با آن مواجه هستند، گزارش می‌دهند. این جلسات معمولاً به مدت 15 دقیقه یا کمتر برگزار می‌شود.
بازبینی اسپرینت (Sprint Review):
در پایان هر اسپرینت، تیم توسعه جلسه‌ای به نام «بازبینی اسپرینت» برگزار می‌کند. در این جلسه، تیم محصول توسعه‌یافته را به ذینفعان و کاربران ارائه می‌دهد و بازخورد آن‌ها را دریافت می‌کند.
برای مثال، تیم ممکن است در پایان اسپرینت اول، ماژول مدیریت حساب کاربری را به کاربران ارائه دهد تا نظرات و بازخوردهای آن‌ها را جمع‌آوری کند. این بازخوردها در برنامه‌ریزی اسپرینت‌های آینده مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بازتاب اسپرینت (Sprint Retrospective):
پس از جلسه بازبینی، تیم توسعه جلسه‌ای به نام «بازتاب اسپرینت» برگزار می‌کند تا عملکرد خود را بررسی کند و روش‌های بهبود کارایی را شناسایی کند. این جلسه به تیم اجازه می‌دهد تا نقاط قوت و ضعف خود را بررسی کند و برای اسپرینت‌های آینده برنامه‌ریزی بهتری انجام دهد.
تکرار و بهبود مداوم:
اسکرام بر اهمیت تکرار و بهبود مداوم تأکید دارد. تیم‌ها با هر اسپرینت جدید، از بازخوردهای قبلی استفاده می‌کنند تا محصول را بهبود بخشند و عملکرد خود را بهینه کنند. این چرخه تکرار و بازخورد مداوم باعث می‌شود که محصول نهایی به بهترین شکل ممکن توسعه یابد و نیازهای مشتریان را به‌طور کامل برآورده کند.
- پیشنهاد بررسی >>>>> هوش هیجانی در مدیریت پروژه چه کاربردی دارد؟
مثال فنی از اسکرام:
تصور کنید که تیم توسعه یک سیستم مدیریت محتوا (CMS) برای یک شرکت بزرگ رسانه‌ای را بر عهده دارد. این سیستم باید امکان مدیریت و انتشار محتوای مختلف (متن، تصاویر، ویدئوها) را به کاربران بدهد و قابلیت‌هایی مانند جستجو، مدیریت کاربران و نظرات، و تجزیه و تحلیل داده‌ها را فراهم کند.
- تشکیل تیم:
- مالک محصول: فردی که از سمت شرکت رسانه‌ای مسئولیت مشخص کردن نیازها و اولویت‌های پروژه را بر عهده دارد. به‌عنوان مثال، او تصمیم می‌گیرد که اولویت اصلی باید امکان انتشار مقالات به صورت خودکار باشد.
- اسکرام مستر: شخصی که اطمینان می‌دهد تیم توسعه بدون مواجهه با موانع کار می‌کند و جلسات روزانه به خوبی برگزار می‌شود.
- تیم توسعه: گروهی از توسعه‌دهندگان وب، طراحان UX/UI، و مهندسین سیستم که وظیفه توسعه و پیاده‌سازی سیستم CMS را بر عهده دارند.
- برنامه‌ریزی اسپرینت:
- در ابتدای اسپرینت اول، تیم تصمیم می‌گیرد که روی توسعه ماژول «مدیریت محتوا» تمرکز کند. این ماژول شامل ویژگی‌هایی مثل ایجاد، ویرایش، و انتشار مقالات است.
- مالک محصول وظایف و ویژگی‌های مورد نیاز را تعریف می‌کند و تیم توسعه بر اساس منابع و زمان موجود، وظایف را برای اسپرینت جاری انتخاب می‌کند.
- اجرا و جلسات روزانه:
- تیم توسعه هر روز در جلسات استندآپ شرکت می‌کند و وضعیت پیشرفت کارها را بررسی می‌کند. یکی از توسعه‌دهندگان گزارش می‌دهد که در حال کار بر روی سیستم ویرایشگر مقالات است و با یک مشکل فنی مواجه شده است. اسکرام مستر بلافاصله اقدامات لازم را برای حل مشکل انجام می‌دهد تا تیم بتواند بدون تأخیر به کار خود ادامه دهد.
- بازبینی اسپرینت:
- در پایان اسپرینت، تیم توسعه ماژول مدیریت محتوا را به مالک محصول و کاربران نهایی ارائه می‌دهد. کاربران ماژول جدید را تست می‌کنند و بازخوردهای خود را ارائه می‌دهند. به‌عنوان مثال، کاربران ممکن است پیشنهاد دهند که گزینه‌های بیشتری برای قالب‌بندی متن در ویرایشگر اضافه شود.
- بازتاب اسپرینت:
- پس از بازبینی اسپرینت، تیم در جلسه بازتاب شرکت می‌کند و عملکرد خود را تحلیل می‌کند. تیم تصمیم می‌گیرد که در اسپرینت بعدی، تمرکز بیشتری بر روی تست و بهینه‌سازی عملکرد سیستم داشته باشد.
- تکرار و بهبود مداوم:
- تیم با استفاده از بازخوردهای دریافتی و تجربیات اسپرینت قبلی، به بهبود و توسعه سیستم ادامه می‌دهد. در اسپرینت‌های بعدی، تیم به توسعه ماژول‌های دیگر مانند «مدیریت کاربران» و «تجزیه و تحلیل داده‌ها» می‌پردازد و هر بار از بازخوردهای کاربران برای بهبود سیستم استفاده می‌کند.
نتیجه‌گیری
اجایل و اسکرام دو رویکرد مؤثر برای مدیریت پروژه‌های پیچیده در دنیای فناوری اطلاعات هستند. اجایل به عنوان یک فلسفه کلی مدیریت پروژه، انعطاف‌پذیری و تحویل مستمر محصول را تشویق می‌کند، در حالی که اسکرام به عنوان یک چارچوب مشخص در اجایل، ساختار و نقش‌های واضح‌تری برای اجرای پروژه ارائه می‌دهد. با استفاده از این رویکردها، تیم‌های توسعه می‌توانند به طور مداوم بهبود یافته و محصولاتی با کیفیت بالا و منطبق با نیازهای مشتریان تولید کنند. در نهایت، انتخاب بین اجایل و اسکرام به نیازهای خاص پروژه و توانمندی‌های تیم بستگی دارد، اما هر دو رویکرد می‌توانند به سازمان‌ها کمک کنند تا پروژه‌های خود را به نحو احسن مدیریت کنند و موفقیت‌های بیشتری کسب کنند.
شما می توانید جهت مشاهده همه دوره های مدرسه هم آموز بر روی ” دوره های مدیریت پروژه هم آموز ” کلیک کنید و با این دوره ها آشناشوید.
