استراتژی مانند دیگر شاخه‌های علوم مدیریتی ترکیبی از علم و هنر است. سازمان‌ها هنگامی به سراغ استراتژی می‌روند که با پرسش‌هایی از این قبیل روبه‌رو باشند: “چگونه به کسب‌وکارمان رونق بدهیم؟”، “کدام مسیر رشد را در پیش بگیریم؟”، “کدام بازار هدف را انتخاب کنیم؟”، “چگونه در بازار رقابت کنیم؟” و یا “چگونه استراتژی را تدوین کنیم؟”. برای پاسخ به این پرسش‌ها تسلط بر روش‌های برنامه‌ریزی استراتژیک و مدل‌های تدوین استراتژی به تنهایی کافی نیست، بلکه به درک کاملی از واقعیت‌های فضای کسب‌وکار و چگونگی به‌کارگیری مدل‌ها و روش‌های متناسب با آن واقعیت‌ها هم نیاز داریم. به همین دلیل است که یادگیری استراتژی هم به تسلط روی علم و هم به کسب هنر آن احتیاج دارد. در این یادداشت به هفت نکته اشاره می‌کنیم که می‌توانند نقش یک دستورالعمل راهنما برای یادگیری استراتژی و دستیابی به علم و هنر آن را ایفا کنند.
یادگیری استراتژی، دو روی یک سکه
بسیاری از کارشناسان برنامه‌ریزی و مدیران – سازمان‌ها استراتژی را فقط در قالب کتابچه‌های قطور تحلیل محیط داخلی و خارجی، ماتریس SWOT و مجموعه‌ای پیچیده از اهداف کمّی می‌پندارند. چنین برداشتی عمدتاً فاقد روح واقعی استراتژی است. استراتژی علم و هنر تصمیم‌گیری و تخصیص منابع است و استراتژی‌هایی که تصمیم‌گیری و تخصیص منابع را امکان‌پذیر نسازند، نمی‌توانند سازمان را در مسیر دستیابی به یک چشم‌انداز ارزشمند راهبری و هدایت کنند کتابچه‌ها و جدول‌ها هیچ سازمانی را دگرگون نساخته‌اند، این تصمیمات جسورانه استراتژیک است که سازمان‌ها را سال‌ها در کوران رقابت حفظ می‌کند و به آنها توان مقابله با چالش‌ها و تهدیدهای فضای کسب‌وکار را می‌دهد.
برای آنکه بتوان استراتژی‌های اثربخشی را طراحی و تدوین کرد، به هر دو روی سکه، یعنی هم به علم و هم به هنر استراتژی نیاز است و دستیابی به چنین مهارتی نیازمند نگاه همه‌جانبه، نقادانه و به دور از سوگیری است. چگونه می‌توانیم یادگیری استراتژی را اثربخش کنیم؟ هفته نکته می‌توانند به ما برای آموختن علم و کسب هنر استراتژی کمک کنند.
به یک مدل و الگو بسنده نکنید. بسیاری از مدیران و مشاوران ایرانی برنامه‌ریزی استراتژیک را با الگوهای فرایندی، به ویژه الگوی فرایندی برنامه‌ریزی استراتژیک فرد آر دیوید می‌شناسند. اما واقعیت این است که مدل‌های متعدد و متنوعی برای برنامه‌ریزی استراتژیک وجود دارد که هریک ممکن است در شرایطی خاص یا در صنعتی مشخص از کارآمدی بیشتری برخوردار باشند. مطالعه کتاب‌هایی مانند اقیانوس آبی، بازی برد یا هنر رقصیدن با استراتژی می‌تواند الگوهای کاملاً متفاوتی نسبت به الگوهای مرسوم را به شما بشناسانند.
شاخ و برگ بیشتری به درخت دانش استراتژی‌تان بدهید. دیدگاه‌های مختلفی نسبت به مفهوم استراتژی و استراتژی رسیدن به استراتژی وجود دارد که آشنایی با آنها می‌تواند عمق و تنوع بیشتری به دانش استراتژی شما بدهد. برخی از صاحب‌نظران مدیریت، استراتژی را از دریچه پاسخ به محیط بیرونی مورد توجه قرار می‌دهند و در مقابل، برخی دیگر استراتژی را بر پایه قابلیت‌های داخلی تعریف می‌کنند. دیدگاه‌های مبتنی بر منابع دانشی سازمان، انتظارات ذی‌نفعان گوناگون و بده-بستان‌های سیاسی در داخل سازمان نیز می‌توانند درک شما از استراتژی را عمیق‌تر کنند و پاسخ‌های احتمالیِ بیشتری برای مسائل سازمانی در اختیار شما قرار دهند.
دانش استراتژی را از سرچشمه بگیرید. امروزه نشریات و منابع گوناگونی برای مطالعه مباحث تخصصی استراتژی در دسترس علاقه‌مندان قرار دارند. در این شرایط شناسایی سرچشمه‌هایی که دسترسی به دانش اصیل و به‌روز را فراهم کنند، از میان حجم انبوه منابع چاپی و اینترنتی اهمیت بیشتری می‌یابد. نشریه کسب‌وکار هاروارد یکی از سرچشمه‌های اصلی برای مدیران، مشاوران و کارشناسان است و نشریه مدیریت استراتژیک نیز یکی از سرچشمه‌های اصلی برای محققان و پژوهشگران استراتژی به شمار می‌آید. بخشی از محتوای هر دو نشریه به صورت آزاد با اندکی جست‌وجو از روی اینترنت قابل دسترسی و استفاده است.
در جریان مستمر رخدادهای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی قرار بگیرید. خواندن کتاب‌ها و مقالات مدیریتی برای تسلط روی استراتژی کافی نیست. تصمیمات استراتژیک مستلزم توجه به مولفه‌های متعدد اقتصادی، سیاسی و اجتماعی است و طراحی استراتژی‌های باکیفیت به آگاهی از روند تغییر و تحولات این مولفه‌ها نیاز دارد. مطالعه نشریات انگلیسی‌زبان مانند اکونومیست و وال‌استریت ژورنال می‌تواند روش مناسبی برای تحلیل روندهای محیطی از نگاه خبرگان اقتصادی، سیاسی و اجتماعی بین‌المللی باشد.
یادداشت‌های منتشره توسط شرکت‌های مشاوره مدیریت را مطالعه کنید. شرکت‌های مشاوره مدیریت در سراسر دنیا بخشی از نتایج پروژه‌های‌شان را در قالب یادداشت‌های تحلیلی منتشر می‌کنند. مطالعه این یادداشت‌ها می‌تواند منبع ارزشمندی برای مواجهه با به‌کارگیری عملی مفاهیم و الگوهای استراتژی در کسب‌وکار باشد و به شما سرنخ‌هایی از روش حل مسائل سازمانی بدهد.
گزارش‌های عملکرد سازمان‌های بزرگ و معتبر را ارزیابی کنید. مطالعه گزارش‌های عملکرد سازمان‌ها یکی از بهترین منابع برای فهم جهت‌گیری‌های استراتژیک و نتایج پیاده‌سازی این جهت‌گیری‌ها در سازمان است. گزارش‌های عملکرد به وضوح نشان‌دهنده استراتژی سازمان‌ها برای انتخاب بازارهای هدف، سیاست تخصیص منابع برای جست‌وجوی مزیت‌های جدید یا بهره‌برداری از مزیت‌های موجود و اولویت‌های سرمایه‌گذاری روی مسیر رشد آتی است. ضمن آنکه اعداد و ارقام این گزارش‌ها امکان مقایسه میان سازمان‌های مختلف را به سادگی فراهم می‌کند.
از فرصت شبکه‌سازی و آموختن در گردهمایی‌ها و رویدادها استفاده کنید. گردهمایی‌ها فرصت خوبی برای برقراری ارتباط با نقش‌آفرینان و چهره‌های کلیدی در صنایع مختلف و فهم جهت‌گیری‌های استراتژیک آنان به شمار می‌آیند. حضور در کنفرانس‌ها و رویدادهای شناخته‌شده ضمن ایجاد فرصتی فشرده برای آموختن از تجارب سازمان‌ها، امکان ارتباط مستقیم با چهره‌های کلیدی و استفاده بی‌واسطه از تجربه‌های آنها در تصمیم‌گیری‌های استراتژیک را فراهم می‌کند.
نویسنده : سید حسین جلالی
دوره های مجازی مرتبط با مدیریت استراتژیک در سایت هم آموز:
